Bert Looper in de bibliotheek
Bert Looper hield een lezing over de identiteit van het Bildt.
De oud-directeur van Tresoar was dinsdagavond 27 september te gast in de bibliotheek van St.-Annaparochie. Looper is vorig jaar gestopt bij het provinciale informatiecentrum en bezig met een ‘oneindige’ afscheidstournee, zoals hij het zelf noemde. Aan de hand van een plaatje van de slikwerker leidde Looper zijn verhaal in.
Identiteit, is dat herinnering? Of is het: dit zijn wij. Nemen wij dit beeld – van de slikwerker – mee naar de toekomst? Wordt het, net zoals het standbeeld van de appélmeester in Nij Beets, een icoon? De appélmeester riep veenarbeiders op om te staken. Ook dit beeld straalt respect uit naar het verleden, de armoede, rechtvaardigheid, het ‘wrotten’ in het veen. De slik werker symboliseert dat beeld voor het Bildt, in de woorden van Looper. Maar het kunstwerk zegt ook: dit zijn wij. De slikwerker zegt iets over waar de Bilkers vandaan komen, de ‘pine fan it ferline’. Zo kan het Bildt zijn verhaal schrijven, een identiteit bedenken, de toekomst vormgeven.
Wat is dat verhaal? Wat is de toekomst van het verleden? En wat is tijd? Looper haalde een citaat van Augustinus aan, een kerkvader die leefde rond de 4e eeuw na Christus. Augustinus zei: ‘Er is alleen het nu.’ Vertaald naar de Bildtse situatie is de valkuil echter dat je in het verleden blijft hangen. Dan zijn we alleen aan het herdenken. Maar hoe nemen we een herinnering als iets positiefs naar de toekomst mee?
Bert Looper haalt een paar beelden aan uit het verleden die het verhaal van het Bildt toen illustreerden. Hij leest citaten voor van Jacob van Lennep, Wopke Eekhoff en eentje uit Friesland en de Friezen, een boek dat verscheen in 1877. Looper wilde met deze voorbeelden aangeven dat het beeld dat de Friezen van het Bildt hebben in de loop van de 19e eeuw is gekanteld. Het werd steeds negatiever. Hoe kwam dat? Hij verklaarde dat als volgt: het Bildt was er in de middeleeuwen niet. In die tijd van de Friese vrijheid had Friesland een heel eigen identiteit. Het Bildt zou echter nooit onderdeel worden van deze Friese identiteit. In de 19e eeuw kwam de Friese taalemancipatie op gang en ook daar maakte het Bildt geen deel van uit.
Vervolgens schetste Looper vier scenario’s voor het verhaal (of de identiteit) van het Bildt: 1) Het Bildt kan zijn gebied afbakenen; 2) Het Bildt kan worden ingebed in Waadhoeke; 3) het kan onderdeel zijn van Friesland; 4) of het hoort bij het verhaal van Nederland. Het Bildt is ontstaan als het nieuwe land in een nieuw (Neder)land. Het Bildtse verhaal is feitelijk de geschiedenis van een polder, met alles wat daarbij hoort.
Uiteindelijk is het Bildt dus een combinatie van alle scenario’s. Om de taal te behouden, zal er moeten worden afgebakend, maar ook worden samengewerkt met Waadhoeke en de provincie.
Voor het toerisme of de landbouw is een inbedding in Nederland onontbeerlijk. Looper constateert dan ook dat wij in een nieuwe fase van identiteit zijn beland. Hierin staan kennis, meertaligheid en digitaliteit centraal.
Na afloop van de lezing ging de heer Looper in gesprek met het publiek. De scenario's gaven veel stof tot discussie. Ali Bronger van Bildts Aigene sloot de avond af en onder het genot van een drankje werd nog lang nagepraat.