Massale emigrasy
Broedertrouw part 2
De landboukrisis (1878-1895)
In de tweede helft fan de 19de eeuw kwam de meganisasy in de landbou in de Ferenigde Staten en in Kanada op gang. Dat had fan gefolgen dat de graanproduksy goedkoper worde. 't Goedkope graan kon konkerere met dat in West-Europa en de import fan 't goedkopere graan kwam op gang. Wouwen ôns boeren overleve, dan mosten se goedkoper produsere. Gefolg: d’r worde meganiseerd in de landbou en de erbaaiers worden ontsloegen, of se konnen an 't werk blive foor (te) wainig loan. Fan de Bildtse befolking emigreerde krap 25% tussen 1880 en 1893. Foor de achterblivende erbaaiers waar de finansjele toestand heel min. De aarmoede waar groat.
Philippo
Op 28 febrewary 1885 kreeg de heer Philippo út Rotterdam 'n daverend applaus fan 'n saal fol mînsen, doe't hij in St.-Anne 'n lezing houde over Algemeen Kies- en Stemrecht, die’t hij besloat met de woorden: “Erbaaiers, staan metnander, help jimsels, anderen doen doch niks foor jim”. Dut sou 't begin weze fan de soasjale beweging op ‘t Bildt.
Domela Nieuwenhuis
In Holland liet in die tiid 'n nije profeet fan him hore: Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Hij houde lezings met 't doel om maatskaplike feranderings in gang te setten. Syn konkrete anbefelings waren: algemeen stimrecht en 't organiseren fan werkeloaze-aksys. Domela hong bij heel wat beweuners fan de Westhoek in de dam tussen de rútten. Hij worde “De Meester” of ok wel “Ons Ferlosser” noemd. Goed drie weken na Philippo kwam Domela foor de eerste keer naar 't Bildt. Op 17 maart foerde de Meester 't woord foor goed 300 man in de herberg fan Van Kammen in St.-Anne. Hij keerde him doe niet teugen bepaalde persoanen, maar bekritiseerde de minne soasjale sitewasy. Met allenig wettige middels sou d'r ferandering komme kinne. Soa waar hij doe nag fan mening. 'n Week of wat later waar Domela alweer op 't Bildt. De offens fan de 12de april sprak hij weer 'n saal fol mînsen toe in St.-Anne en de avens konnen de Stjabuurtsters in herberg De Krim him praten hore over Algemeen Kies- en Stimrecht. 't Tal anhangers fan syn ideeën groeide flug.
Broedertrouw
In de jaren 1885 tot 1889 gônsde 't op 't Bildt fan striderasy. 't Daverde in die tiid fan redefoerings, die't drok besocht worden. De beweuners fan de Westhoek waren in de loop fan 1889 soafeer dat se hur organisere wouwen. Op 27 oktober 1889 worde d’r in de herberg fan J. Schulp an de Ouwe-Dyk (ônder St.-Jabik) 'n ferening fan werkloi opricht. De ferening kreeg de naam Broedertrouw en waar allenig bedoeld foor de Westhoek, maar al mooi gau waren heel wat Stjabuurtsters lid. 't Bestuur worde formd deur Gêrm van Tuinen, foorsitter, J. van Gelder, siktaris, Roel Fopma, pinningmeester en Jan Stap, tweede foorsitter. Feerder nag G. Bosje en J. Louwenaar as leden.
't Reglemint
Gêrm van Tuinen waar de bekinde man fan Broedertrouw. As erbaaier en fisserman foorsâg hij in syn onderhoud. Dernaast beheerde hij de herberg De Salm. Twee maanden na de oprichting waar 't ledetal fan 97 tot 150 groeid, en in maai fan 't ândere jaar waren d'r al 450 leden. Op de fergadering fan 20 febrewary 1890 worde 'n reglemint annommen. Dat houde in 't kort in: 'n loansferhoging tot 15 sint in 't uur; ôfskaffing fan lândwerk foor troude frôly en kines; ôfskaffing fan 't werken in koppelferband; en 'n 10-urige werkdâg fan maart tot novimber en de rest fan 't jaar 'n 8-urige werkdâg. En op de fergaderings worde gyn sterke drank skonken.
