Hertog Georg van Saksen (1471-1539)
Hertog Georg van Saksen (1471-1539)

Geskidenis fan ‘t Bildt

Cultuur

Wie waar de aigner fan ’t nije Bildtlând?

Hadden de mînsen die’t der weunden recht op deuze kwelder? Of de boeren die’t hur fee der lope lieten? Of waren ’t meskien de monniken, die de kadiken anlaid hadden?

Sytse Buwalda

Soa’n hondert jaar foor de inpoldering wou de bestuurder fan Noord en Súd Holland en Seeland, Albrecht van Beieren, ok Frysland in aigendom hewwe. In 1398 lukte ’t om Frysland te feroveren. Een fan syn ofsieren waar Arend van Egmond en as dank foor die syn înset kreeg hij ’t beheer over ’t Ameland en over de kwelder. Die hytte doe al “Uytland gheheten Bil”.

Van Egmond had drekt wel beginne kinnen met de inpoldering fan ‘t gebied, dat syn aigendom waar, maar der had hij blykber gyn nocht an. Hij liet ’t maar wat sloere. Trouwens feul tiid had hij ok niet, want in 1409 sturf hij al.

Nou nimme wij ’n stap fan soa’n hondert jaar. In 1498 waar Albrecht van Saksen de aigner fan Frysland. En dus ok fan ’t toekomstige Bildt. Waar Albrecht fan doel om ’n dyk te lêgen om deuze kwelder? Wij wete ’t niet, want Albrecht sturf in 1500. Maar syn seun Georg van Saksen had d’r wèl oren naar om ’t Uytland te bediken. Dan kon hij ’t lând ferpachte en geld beure, want der had hij ferlet fan.

In 1504 ging hij om de tafel met fier belangrike regeringspersoanen út Súd-Holland. Dat waren de drie broers Jakob, Floris en Dirk Oem van Wijngaarden en hur swager Thomas Beuckelaer. Op 22 febrewary 1505 worden se ’t eens: deuze fier edelloi souwen d’r foor sorge dat d’r ’n seedyk laid worde. Sij souwen d’r foor sorge, dat d’r genog erbaaiers, dykwerkers sille wij hur nou maar noeme, kwammen om de seedyk te bouwen.

Die dykwerkers, meskien waren ’t wel dúzzend, kwammen út Noord- en Súd-Holland, út Seeland en út Brabant. Foor deuze werkloi motte wij wel groat respekt hewwe, want sij hewwe die hele seedyk boud, met met skep en kroiwagen!

Hoelang waar die dyk wel niet? Twaalf kilometer! Maar sij hoefden niet alles te doen, want de monniken hadden al hier en der kadiken maakt. De dykwerkers laaien stikken dyk tussen die kadiken. Maar toch: de dyk waar lang, foor die tiid sels heel lang! Fan Dykshoek in ’t westen tot ferbij Ouwe-Syl, in ’t oasten. Die seedyk noeme wij nou de Ouwe-Dyk.

De fraag waar: wie waar de aigner fan dut nije lând? Dat mâg dúdlik weze: Georg van Saksen. Hadden de monniken ok rechten? Ni, die stonnen bútten spel. Maar Georg ferpachtte syn nije besit om inkomsten te krijen. En die nije pachters, ôfkomstig út Holland, lieten hur wel gelde. Dat sou tot ’n probleem laide.

Dat komt de ândere keer an de order. Tot de ândere keer.